Nieboczowy historycznie

Nieboczowy. Wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie wodzisławskim, w gminie Lubomia. Pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1240. W najstarszych opisach historycznych Nieboczowy zostały wspomniane, jako osada flisaków, którzy karczowali las dębowy i spławiali drewno Odrą. Wieś należała do XVII wieku do zamku raciborskiego. Następnie do rodu Reiswiców na Grabówce. W 1730 roku wieś Nieboczowy została sprzedana hrabiemu von Lichnowskiemu.
Kiedy zakładano wsie, dzielono teren na równe części i każdy z gospodarzy otrzymywał pole. Herb wsi Nieboczowy to dwa skrzyżowane cepy i leżący poziomo snopek zboża.
W Nieboczowach był kościół, szkoła, przedszkole, boisko, remiza, piekarnia, sklep, bar, ośrodki wypoczynkowe, dom rekolekcyjny, chór. We wsi mieszkali ludzie, którzy pracowali na roli, równocześnie pracując w kopalniach i pobliskich zakładach pracy.
W 1997 roku wieś Nieboczowy nawiedza powódź, która wpisała się w historię Polski, jako powódź stulecia. Władze Rzeczypospolitej zajęły się problemem związanym z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym, ludności zamieszkującej od Raciborza, aż po Wrocław.
Zbiornik „Racibórz Dolny” ma powstać na terenie wsi Nieboczowy, a wieś zakończy swoje istnienie, zniknąć z mapy Polski i świata. Wówczas mieszkańcy wsi Nieboczowy, by bronić swojej „Małej Ojczyzny” założyli w roku 1998 „Społeczny Komitet Obrony Mieszkańców Wsi Nieboczowy”. Od tego czasu rozpoczyna się walka o wieś, o relacje społeczne, o tradycje. O to wszystko, co zbudowali przodkowie począwszy od XIII wieku. Nieboczowianie się bronią, wołają głośno do rządzących w Polsce, wołają w świecie o pomoc. Nieboczowy istnieją od XIII wieku i nadal chcą tworzyć wspólnotę nie tylko społeczną, ale terytorialną. W 2002 roku powołano „Stowarzyszenie na Rzecz Obrony przed Wysiedleniem Wsi Nieboczowy” .
Pojawiło się kilka koncepcji budowy zbiornika, które ocaliłyby wieś. Według jednej z nich, Nieboczowy miały zostać na swoim miejscu, otoczone wałem przeciwpowodziowym. Żadnej nie udało się przeforsować, projekty uznano za nienadające się do realizacji.
W roku 2007 mieszkańcy decydują, żeby przetrwać to należy doprowadzić do odtworzenia wsi. Zarejestrowano „Stowarzyszenie na Rzecz Odtworzenia i Rozwoju Wsi Nieboczowy”.
Mieszkańcy nie walczyli już o to, żeby wieś została na swoim miejscu. Walczyli o przeniesienie i zachowanie wsi. Proces trwał dwadzieścia jeden lat, część mieszkańców opuściła „Stare” Nieboczowy. Pozostali wytrwali, uparci, oddani, pełni wyrzeczeń, kochający bez ograniczeń Nieboczowy, przenieśli się. Uratowali fakt istnienia wsi Nieboczowy, kulturowość, tradycje, zwyczaje.
Miejscowość Nieboczowy do roku 2016 znajdowała się na prawym brzegu Odry, na południowy wschód od Raciborza. Od 2017 roku została określona jako „Uroczysko” – miejsce po starej lokalizacji wsi. Mieszkańcy po wielu latach „walki” i troski o zachowanie wsi Nieboczowy, zmieniają swoje miejsce zamieszkania o 7 km od dotychczasowego miejsca, nadal zachowując atrybut mieszkańców wsi Nieboczowy.
Próbują zachować spuściznę kulturową i obyczajową by ocalić to wszystko czym żyli, tworzyli od wielu pokoleń przodkowie. Doszło do olbrzymiego przedsięwzięcia by przenieść wieś i zbudować „Nowe” Nieboczowy na terenie Gminy Lubomia, sołectwo Syrynia – okolice kolonii Szpluchów i Dąbrowy (miejsce potocznie nazywane Czajką). Mieszkańcy przenoszą – odbudowują swoje domy i zagrody. Bank Światowy i Gmina Lubomia, na czele której stoi mec. dr Czesław Burek, buduje infrastrukturę dla wsi, wspierana przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, Bank Światowy, Radę Gminy, pracowników Urzędu Gminy i firm wykonawczych.
W nowej wsi Nieboczowy zbudowano drogi, rynek, sieci infrastruktury, placówkę oświatową, boiska – kompleks sportowy z certyfikatem FIFA Quality Pro, skate – park, SPA z trzema saunami: fińską, parową i infrared, grotą solną, siłownią oraz strefami wypoczynku. Jest tutaj park ze stawem i wyspą, a w centrum wsi zielona dolina i dalej największy budynek: Wiejski Dom Kultury „Dom im. Bohaterskich Nieboczowików”, w którym mieszczą się: remiza strażacka, przedszkole, duża sala, klub dla młodzieży, sołtysówka – sala tradycji. Nieopodal wznoszą się białe mury kościoła parafialnego. Przeniesione zostały również przydrożne kapliczki i krzyże oraz cmentarz.
Miejscowość Nieboczowy znalazła się w nowym miejscu z powodu budowy zbiornika Racibórz Dolny. Mieszkańcy przeprowadzili się tu w roku 2016. Uroczystości oficjalnego otwarcia dokonano 8 września 2019 r.
Przez środek wsi przepływa strumyk, jest staw, wybudowano alejki, posadzono drzewa i krzewy. W stawie pływają dorodne ryby. Klimatu dodaje pięć drewnianych mostków i altanki. Fontana tuż przy Wiejskim Domu Kultury nadaje nowoczesny charakter miejscowości. Przy dużym, ogrodzonym placu zabaw znajduje się plenerowa siłownia. Kawałek dalej – skate park i kolejna siłownia. Przy wjeździe do wsi po lewej stronie mijamy cmentarz. Ekshumowano szczątki 598 osób. Powstała także mogiła zbiorowa, z krzyżem przeniesionym ze starego cmentarza.
Kościół znajduje się na wzgórzu, w centrum wsi. Projekt nowej świątyni nawiązuje do architektury dwóch wcześniej zbudowanych kościołów. Wyposażenie wnętrza zostało przeniesione ze starego kościoła i odnowione: ołtarze, chrzcielnica, ambona, stacje drogi krzyżowej, dzwony.
Domy są do siebie podobne, ale o tym, jak będą wyglądać, decydowali mieszkańcy i wytyczne o przestrzennym zagospodarowaniu terenu. Nie wszyscy mieszkańcy „Starych” Nieboczów zdecydowali się na przeniesienie do nowej wsi. Część sprzedała działki zanim jeszcze zapadła decyzja o budowie miejscowości. Część wzięła rekompensaty i wyprowadziła się gdzie indziej. Po raz pierwszy w Polsce proces przesiedleń i budowa naszej wsi zostały przeprowadzone przez jednostkę samorządu terytorialnego – Gminę Lubomia.
Wieś liczyła przed wysiedleniem około 500 mieszkańców, a obecnie nieco ponad 200. Nieboczowianie decydowali też, kto gdzie będzie mieszkał. Wytyczone działki każdy wybierał bezkonfliktowo tak, by dotychczasowy sąsiad był koło sąsiada. Nazwy ulic zostały przeniesione i dodano dwie nowe. Jedną nazwano imieniem i nazwiskiem walczącego o ocalenie wsi zmarłego Łucjana Wendelbergera, a drugiej nadano imię długoletniego, dobrotliwego proboszcza ks. Bernarda Macionia.
W nowej wsi Nieboczowianie urządzają od podstaw swoje ogrody. Ze starej wsi przewożą sadzonki roślin, by jak najwięcej doświadczeń, tradycji, zapachów przenieść w nowe, obecne zamieszkanie. Zostają projektantami nowych zagród, zapraszają ptaki, pszczoły, by ożywiły przyrodę. Zakładają sady, klomby, rabaty z kwiatami, ziołami i warzywniaki. Wszystko, by w tym nowym miejscu, czuć się jak w własnym domu – ogrodzie.
Kościół w Nieboczowach także został odbudowany za zgodą Metropolity Katowickiego Księdza Arcybiskupa Wiktora Skworca, budowniczym został ks. Mariusz Pacwa – proboszcz parafii w Nieboczowach.
Warto wspomnieć, że obecna świątynia to już trzeci kościół, który służy wspólnocie parafialnej. Pierwszy to kaplica z drewna dębowego zbudowana tutaj w XIV wieku. W XVII wieku rozbudowano i dobudowano do niej nawę z belek świerkowych. Kościółek ten przeniesiono do Kłokocina w roku 1971, gdzie przez lata pełnił funkcję kościoła parafialnego. Od roku 1997 znajduje się w Parku Etnograficznym w Chorzowie.
Drugi kościół, już murowany, wybudowano w latach 1929-1931 według projektu Jana Affy. Obiekt został poświęcony 30 listopada 1930 r. przez ks. dziekana Mikołaja Knosałę z Pszowa. W latach 1957-1959 kościół rozbudowano i urządzono jego wnętrze. Służył wiernym do 10 listopada 2016 roku, po czym został desakralizowany. W czerwcu 2017 roku spłonął, a jego mury zostały zburzone.
Trzeci kościół nawiązuje do architektury dwóch wcześniej budowanych kościołów. Został zbudowany w nowej wsi Nieboczowy. Jest użytkowany od 11 listopada 2016 r. budowniczym kościoła jest ks. prob. Mariusz Pacwa. Poświecony został przez księdza abp Wiktora Skworca 8 września 2018 r.

Opracowanie:
Barbara Mazurek
Sołtys Wsi Nieboczowy